مفهوم یکی از اساسی ترین ابزار اولیه در تحقیقات علمی هست ؛ علم بدون مفهوم وجود نداردو هر محقق به منظور درک روابط موجود بین داده های خود ، ناگریز به استفاده از مفاهیم است . مفهوم بیانگریک ویژگی یا پدیده خاصی است .

تشکیل مفهوم راهی کوتاه برای تعریف واقعیتها است و هدف از مفهوم در تحقیق ساده کردن امر تفکر می باشد.برای رسیدن به این هدف ، با هر مفهوم می توان تعداد زیادی از رویدادها را تحت عنوان یک عنوان کلی بیان کرد . پس می توان گفت : مففهوم انتزاعی از رویدادهای قابل مشاهده است که نمایانگر شباهت ها و جنبه های مشترک میان آنها است.

بعضی از مفاهیم قابل اندازه گیری هستند و بعضی دیگر از مفاهیم را نمی توان اندازه گیری کرد.زمانی که مفهوم در تحقیق برپایه یک شرایط زمانی و مکانی خاص باشد به آن مفهوم واقعی یا تجربی می گویند.اما تمام مفاهیم اینگونه نیستند .برخی از مفاهیم در تحقیق وجود دارند که مستقل از شرایط مکانی و زمانی خاص هستند و به تعریف و توصیف موجودیت های غیرقابل مشاهده می پردازند.

هدف از تشکیل مفهوم عبارتند از :

• ارتباط دقیق برقرار کردن
• واردات تجربی
• باروری مفهوم
• ابعاد مختلف مفهوم
• روشهای توسعه مفاهیم
• نقش و کارکردهای مفاهیم
کنفوسیوس در رابطه با مفهوم می گوید :
اگر من فرمانروای جهان بودم ، اولین کاری که می کردم تثبیت معنی و مفهوم کلمات بوده ، زیرا تعریغ مفاهیم مقدمه عمل است.